وقتی کودکی را ملاقات می‌کنید حتما متوجه شده‌اید که کودکان مختلف برخوردهای گوناگونی را با افراد غریبه و یا نزدیکان خود دارند. بعضی از کودکان با آغوش باز و گشاده‌رویی برخورد میکنند، برخی در اول محافظه کارند و بعد مدتی به اصطلاح یخشان آب میشود و برخی دیگر کاملا در خود فرو رفته و بی علاقه به ارتباط می‌باشند.
جالب است بدانید شیوه متفاوت ارتباط متقابل بین کودک و مراقب‌هایش(یعنی مادر و یا کسی که بیشترین وقت را برای محافظت از کودک صرف میکند) باعث شکل گیری سبکهای دلبستگی متفاوتی می شود. که این سبکهای دلبستگی در نگرش فرد نسبت به دنیا، خودش و دیگران تاثیر بسزایی دارد.
دلبستگی در واقع پیوند عاطفی عمیقی است که با افراد خاص در زندگی خود برقرار می کنیم،به گونه ای که تعامل با آنان به احساس نشاط و شعف می انجامد و هنگام استرس از این که آن ها را در کنار خود داریم احساس آرامش می کنیم.
این دلبستگی‌ها به سه دسته تقسیم میشوند که هر کدام ویژگی خاص خودشان را دارند. در ادامه با این سه دسته بیشتر آشنا می‌شوید.
سبک دلبستگی ایمن
هنگامی که مراقبت مادر در هنگام تولد نوزاد صحیح باشد تا بتواند نیازهای کودک را برآورده کند،علاوه بر ایجاد اطمینان در کودک نسبت به اطرافش،باعث ایجاد ارتباط و تعامل احساسی مثبت بین مادر و کودک نیز می شود که در واقع می تواند به ایجاد سلامت کودک در آینده کمک کند.
نشانه ی دلبستگی ایمن در دوران کودکی این است که پس از جدا شدن مادر،این کودکان دلبستگی روشنی نشان می دهند.وقتی مادر آن ها را ترک می کند،با مادر تماس می گیرند،او را دنبال می کنند و سرانجام گریه می کنند.
هنگامی که مادر می رسد آن ها خوشحال هستند و او را بغل میکنند و میخواهند با ارتباط فیزیکی داشته باشند. این کودکان بزرگ می شوند و سبک دلبستگی آن ها در بزرگسالی شان خود را نشان می دهد.
کودکانی که دلبستگی ایمن دارند به هنگام جدا شدن از مادر و یا مراقبانشان چندان احساس ناراحتی نمی کنند. این کودکان به هنگام ترس برای کسب آرامش و آسایش به والدین یا پرستارشان رو می آورند .
آنها هر گونه تماس از جانب مراقب را با آغوش باز می پذیرند وبا رفتار مثبت به آن واکنش نشان میدهند. افراد دلبسته ایمن دیدگاه مثبتی در مورد خودشان و دیگران را دارند.
شعار آنها این است: “من خوبم تو خوبی”
بنابراین احساس خود ارزشمندی را پرورش میدهند. دیگران را می پذیرند و نسبت به دیگران پاسخگو هستند. آنها اطمینان دارند که موقع نیاز کسی وجود دارد که به نیازشان پاسخ بدهد. دیگران را قابل اتکا میدانند و به دیگران اعتماد دارند.
کودکان با سبک دلبستگی ایمن در بزرگسالی خودباوری،لذت بردن از روابط صمیمانه ، جستجوی حمایت اجتماعی،توانایی در به اشتراک گذاشتن احساساتشان با دیگران را خواهند داشت.
پژوهشگران در مطالعه ای پی بردند که کودکانی که با سبک دلبستگی ایمن هستند احساس مثبت تری در روابط عاطفی و عاشقانه دارند.
از دیگر ویژگی افراد با دلبستگی های ایمن
- اعتماد به خود
- اعتماد به دیگران
- برخورداری از توان اکتشاف گری
- ویژگی های ارتباطی مثبت و خرسندی
- تفسیر مثبت از حوادث و حفظ حس خوشبینانه
- تبدیل تهدید ها به چالش
این افراد روابط پایدار و قابل اعتمادی دارند.از خود باروی برخوردار هستند و می توانند احساساتشان را به راحتی با دوستانشان به اشتراک بگذارند و حمایت اجتماعی را نیز جستجو می کنند.
سبک دلبستگی ناایمن
این سبک دلبستگی به خاطر عدم توانایی مادر در برآورده کردن نیازهای اولیه ی فرزندش شکل می گیرد. کودکانی که با سبک دلبستگی ناایمن بزرگ می شوند در بزرگسالی بیش از اندازه خواهان رابطه و صمیمیت بوده و اگر انتظار آنان برآورده نشود عصبی و پرخاشگر می شوند.
سبک ناایمن اضطرابی
کودکان با دلبستگی اضطرابی نسبت به غریبه ها بشدت مشکوک هستند . گر چه موقع جدا شدن از والد و یا پرستارشان ناراحتی زیادی نشان میدهند، اما با بازگشت آنها هم به آرامش نمی رسند.
این فرزندان با بزرگتر شدن وابسته تر می شوند.
بزرگسالان با دلبستگی اضطرابی تمایلی برای نزدیک شدن به دیگران ندارند، ودایما این نگرانی را دارند که کسی به احساسات آنها پاسخ نمی دهد. مرتبا ارتباط خودشان را با دیگران قطع میکنند و پس از قطع ارتباط بلافاصله دچار آشفتگی و پریشانی میشوند.
برعکس کودکان به سبک دلبستگی ایمن، آنها دید مثبتی در مورد دیگران و دید منفی در مورد خودشان دارند. “تو خوبی هستی من خوب نیستم” در ذهن آنها نقش بسته است.
در نتیجه سعی میکنند با پذیرشی که از سوی دیگران بدست می آورند خویشتن پذیری خودشان را بالا ببرند. این کودکان در بزرگسالی ترس و نگرانی در روابط عاشقانه و زناشویی به شکل چسبندگی به معشوق یا همسر خود نشان دهند.
سبک دلبستگی ناایمن دوسوگرا
زمانی که مادر در برقراری پیوند عاطفی با فرزندش رفتاری غیرثابت دارد،فرزند او دچار دلبستگی ناایمن دوسوگرا می شود. فرزند او نیز همان الگوی دوسوگرایی با مادرش را با دیگر افراد اجرا می کند.
بزرگسالان با سبک دلبستگی دوسوگرا،نسبت به نزدیکی با دیگران بی میل هستند.آن ها از این که طرف مقابل آن ها را واقعا دوست نداشته باشد نگران هستند و هنگام خاتمه یافتن یک رابطه پریشان و آشفته هستند.
سبک دلبستگی ناایمن آشفته
زمانی که نیازهای کودک نادیده گرفته شود و در پاسخ های مادر به رفتارهای دلبستگی ترس وجود دارد،کودک دچار سبک دلبستگی ناایمن آشفته می شود.افراد با این سبک دلبستگی،مجموعه ای از ویژگی های افراد با سبک های دلبستگی اجتنابی و دوسوگرا دارند.
این الگو معمولا در کودکانی که در معرض مشکلات بالینی قرار دارند و یا آنهایی که تجربه ضربه درونی مثل از دست دادن والدین،جدایی از والدین یا مورد سواستفاده قرار گرفته شدن را دارند مشاهده می شود.
سبک دلبستگی ناایمن اجتنابی
زمانی که مادر از نظر عاطفی در دسترس نبوده و یا در ابراز علاقه و محبت ناتوان و غافل است،فرد به سبک ناایمن اجتنابی دچار می شود.
بزرگسالانی که با این سبک دلبستگی رشد کرده اند،در برقراری روابط صمیمانه و نزدیک با دیگران مشکل دارند. به روابط اجتماعی و عاشقانه کم علاقه هستند و در به اشتراک گذاشتن افکار و احساساتشان با دیگران می تواند گفت که ناتوان یا بی میل هستند.
این افراد معمولا در صورت خاتمه یافتن یک رابطه زیاد ناراحت نمی شوند و با بهانه هایی مثل درگیری های کاری از برقراری روابط نزدیک اجتناب می کنند. بزرگسالان با سبک دلبستگی اجتنابی نیز بیشتر تمایل به رابطه جنسی اتفاقی و تصادفی دارند.
این سبک دلبستگی در کودکانی بوجود می آید که والدین بطور منفی پاسخگو باشند،رفتارهای سرد با کودکانشان داشته و برخوردهای پرخاشگرانه داشته باشند.
این کودکان بین والدین خود و یک فرد کاملا غریبه ترجیحی قایل نیستند. بزرگسالان با این سبک دلبستگی در برقراری روابط نزدیک و صمیمانه مشکل دارند.
این افراد سرمایه گذاری عاطفی زیادی نمی کنند و در صورت تمام شدن یک رابطه هم زیاد ناراحت نمی شوند. افراد با دلبستگی ناایمن اجتنابی دیدگاه منفی در مورد خودشان و دیگران دارند.
“من خوب نیستم تو خوب نیستی”
از آنجایی که انتظار دارند از طرف دیگران طرد شوند از صمیمیت می ترسند وبا اجتناب کردن از روابط نزدیک تلاش میکنند که از خودشان در برابر ترد دیگران محافظت کنند.
این افراد بسیار تحریک پذیرند واز بیان عواطف مثبت و منفی خودشان خودداری میکنند.
می‌توان نتیجه گرفت که اگر سبک دلبستگی کودک سالم نباشد، با ایجاد اضطراب در کودک مشکلات دیگری نیز برای او به وجود آید.
مثلا وقتی کودک مدام مورد قرار گیرد و با خشونت با او رفتار شود، هنگامی که نیاز به کمک دارد تنها بماند و مورد بی‌توجهی قرار گیرد، کودک اضطراب را در خود پرورش خواهد داد. اضطرابی با این مضمون که: آیا والدین من مرا دوست دارند؟ آیا کسی به نیازهای من توجه خواهد کرد؟ آیا من زنده خواهم ماند و…
نقش والدین به ویژه مادر و مراقبت کننده اصلی کودک، در سلامت روان کودک نقشی بسیار مهم و حیاتی می‌باشد. کودک را باید بی‌قد و شرط دوست داشت به نیازهای او توجه کامل کرد. در زیر چند راهکار را برای نزدیکی هرچه بیشتر والدین به کودک و بهبود روابط آنها معرفی میکنم.
1- کودک را دوست بدارید و این دوست داشتن را با توجه به او، رسیدگی به موقع، نوازش کردن و بوسیدن او نشان دهید.
2- به رفتارهای کودک دقت کنید. ناخن جویدن، بهانه گیری، در خود بودن، آسیب زدن به خود موقع عصبانیت و… خبر از یک ناراحتی و اضطراب در کودک میدهد. به او حس امنیت دهید و موضوع ناراحتی‌اش را پیدا کنید.
3- کودک را تشویق به نقاشی کردن کنید. با نقاشی کردن میتوانید بفهمید که آیا چیزی او را اذیت میکند یا نه
4- با کودک خود وقت بگذارید و با او بازی کنید. کودکان عاشق بازی کردن هستند. بازی کردن، باعث تقویت رابطه شما با کودک میشود، همچنین در بازی میتوانید مسائلی مانند نوبت، برد و باخت، شراکت و… را آموزش دهید
سخن آخر اینکه دوران کودکی پایه و اساس بزرگسالی است و شاید اکنون به این موضوع فکر می‌کنید که رفتار با کودک تا چه اندازه مهم و دارای نکات زیادی است. بسیاری از مشکلاتی در نوجوانی و بزرگسالی خود را نشان میدهند، ریشه‌هایش را در کودکی و حتی ماه‌های اول زندگی می‌توان یافت.
به همین خاطر توصیه میکنم والدین پیش از تصمیم‌گیری برای فرزند دار شدن، مطالعاتی در این زمینه داشته باشند و از تجربه و دانش متخصصان این زمینه کمک بگیرند، تا از روزها و ماه‌های اولیه تولد کودکشان با دانستن اصول فرزندپروری، فرزندانی شاد و خلاق تربیت نموده و آینده بهتری را برایشان تضمین کنند.
مطالب روانشناسی :