شايد تاکنون اصطلاح «پارانوئيد» Paranoid personality disorder به گوش تان خورده باشد که به طور معمول با اصطلاح بدبيني يا سوء ظن از آن ياد مي شود. افرادي که ناچارند با فردي مبتلا به پارانوئيد تعامل داشته باشند، شرايط دشواري را تجربه مي کنند.

اين ويژگي منفي گاهي آن قدر در فرد عميق است که روان شناسان شخصيت او را با همين ويژگي، شناسايي و نام گذاري مي کنند. افراد بدبين که با اين ويژگي شناخته مي شوند در روابط فردي، اجتماعي و کاري خود موجب آزار ديگران مي شوند و آن ها را به ستوه مي آورند. بدترين شرايط را همسران اين افراد تجربه و تحمل مي کنند.

شماري از مردم بدون دليل، سوء ظن دارند تا جايي که اين افکار «پارانوئيد»، کار و زندگي خانوادگي آنان را مختل کرده است. به همين سبب در اين نوشتار به معرفي نشانه ها و مسائل درباره اين اختلاف مي پردازيم.

ويژگي هاي شخصيتي فرد مبتلا به پارانوئيد

سوء ظن بي شک نشانه «پارانوئيد»، نداشتن اعتماد دايم است. افراد داراي «اختلال شخصيت پارانوئيد»،همواره حالت آماده باش به خود مي گيرند زيرا دنيا را مکاني تهديدآميز تلقي مي کنند.
اين افراد هميشه مراقب هستند و حتي ممکن است در جست وجوي نشانه هاي تهديدآميز برآيند. افرادي که از «پارانوئيد» رنج مي برند، نمي توانند از ترس هاي خود رهايي يابند؛ آنان همواره منتظر فريب و نيرنگ ديگران هستند و در وفاداري و صداقت آنان شک دارند.
حساسيت افراد مبتلا به پارانوئيد به دليل اين که فوق العاده گوش به زنگ اند، به چيزهاي خيلي پيش پا افتاده توجه مي کنند. ممکن است در مواردي که هيچ گونه تقصيري ندارند، احساس گناه کنند، در نتيجه تمايل دارند حالتي تدافعي و مخالفت جويانه داشته باشند.
هنگامي که مرتکب خطايي مي شوند، نمي توانند حتي کوچک ترين انتقاد را بپذيرند. با اين وجود از ديگران بسيار زياد انتقاد مي کنند. سرد و گوشه گير اين افراد، جداي از آن که ناسازگار و جدي اند، از نظر عاطفي نيز اغلب با ديگران تفاوت دارند، آنها به نظر سرد مي آيند و در برابر ديگران از ابراز صميميت پرهيز مي کنند.
به خاطر عقلانيت و واقع گرايي، به خودشان مي بالند. آنها در جامعه عملکرد شايسته اي از خود نشان مي دهند و ممکن است در جست وجوي يک جايگاه اجتماعي باشند.

علل شکل گيري پارانوئيد

ژنتيک (وراثت)– تحقيقات اندکي درباره نقش وراثت در پيدايش «پارانوئيد» صورت گرفته است. بعضي مطالعات نشان داده  اند وقتي يکي از دوقلوهاي يک تخمکي همسان مبتلا به اسکيزوفرني، علايم پارانوئيد از خود نشان مي دهد، ديگري نيز به طور معمول چنين است. تحقيقات اخير نشان داده است اختلال پارانوئيد در افراد مبتلا به «اسکيزوفرني» متداول تر است.

زيست شيمي– مصرف داروهايي نظير آمفتامين ها، کوکائين، ماري جوانا، PCP،LSD يا ديگر محرک ها و ترکيبات روان گردان، ممکن است به علايمي از تفکر يا رفتار پارانوئيدي منجر شود. بيماراني که اختلال هاي ذهني شديد نظير «اسکيزوفرني پارانوئيد» دارند ممکن است در اثر مصرف اين داروها، علايم وخيم تري داشته باشند.

استرس– بعضي دانشمندان معتقدند «پارانويا» ممکن است واکنشي در برابر سطوح بالايي از فشار زندگي باشد. نکته اي که از اين عقيده حمايت مي کند، اين است که «پارانويا» بيش تر ميان مهاجران، اسيران و زندانيان جنگي و افرادي که متحمل فشارهاي شديد هستند، شايع است.

چند توصیه برای تعامل با شخص بدبین :

۱- با شخص پارانوئيد نمي توان از راه استدلال براي اشتباه بودن باور خود وارد بحث شد. چرا که اولا چنين استدلال هايي را نمي پذيرد؛ ثانيا با هر استدلالي، شواهد جديدي را به مجموعه شواهد خود اضافه و آن‌ها را کامل تر مي کند.

۲ – از مجادله با اين اشخاص پرهيز کنيم و سعي در تغيير افکار آنان نداشته باشيد.

۳ – سعي در مقابله به مثل با آنان نداشته باشيد.

۴ – در زمينه هايي که او حساسيت دارد، رفتاري حساسيت برانگيز نداشته باشيد . البته اجتناب افراطي از مواردي که او حساسيت دارد نيز گاه به عنوان دليلي بر تاييد پيش فرض هاي او به شمار مي آيد.

۴ – رابطه خود را در ديگر زمينه ها با بيمار تقويت و سعي کنيد رضايت خاطر او در آن زمينه ها را فراهم کنيد. مثلا در گفت وگوهاي معمولي و در موضوعات عادي سعي کنيد رابطه خوبي با او برقرار و رضايت خاطر او را فراهم کنيد يا در مورد تصميماتي که ربطي به سوء ظن او ندارد، با او هم انديشي و هم فکري داشته باشيد.

۶ – بهتر است براي جلوگيري از لوس شدن يا طلبکار بار آمدن بيمار، گاهي که از او ناراحت هستيد ؛ با توجه به مواردي که در بند چهار درباره آن صحبت کرديم، او را با محروميت مواجه کنيد. به هر حال اين اقدامات در اصل درمان کننده اين بيماري نيست. به ويژه اگر با شخصيت پارانوئيد مواجه باشيم؛ اما اين گونه اقدامات تا حدي مي تواند از تحريک بيشتر بيمار جلوگيري کند.

بهترین روانشناس رشت بهترین مشاور رشت مرکز مشاوره رشت